يكي از بناهاي دوره قاجار عمارت مسعوديه تهران است. اين عمارت در طول عمرش اتفاقات زيادي را به خود ديده و يكي از اماكن مهمي بوده كه در حوادث تاريخي نقش داشته و شاهد رويدادهاي زيادي بوده است.
عمارت مجيدآباد يا ارباب هرمز، بنايي متعلق به اواخر دورۀ قاجار بوده كه در قريهاي به همين نام قرار داشته است.در ادامه تاريخچه اي از اين عمارت را با هم بررسي ميكنيم.
عمارت مجيدآباد يا ارباب هرمز درزمان قاجار
بنا بر اسناد، زمينهاي اين منطقه ابتدا در تصرف عينالدوله، صدراعظم دربار قاجار، بود. نخستين مالك اين اراضي كه بهروشني در اسناد تاريخي از او نام برده شده، حاج محمدخان ابري (بسطامي) معروف به حاجبالدوله است.پس از وي اراضي، به فرزندش محمدحسينخان مشير خلوت رسيد و در زمان مظفرالدينشاه اين اراضي در تصرف ميرزا نصرالله ناصرالسلطنه بود. بعد از استيلاي مشروطهخواهان بر طهران، مالكيت اراضي به لطفعلي امير مفخم فرزند امامقليخان بختياري منتقل شد و پس از او به فرزندش ابواقاسم خان بختيار رسيد.
ارباب هرمز كه بود
هرمز آرش، معروف به ارباب هرمز، يكي از زرتشتيان زادهشده در محلۀ خيرآباد يزد بود كه با حاصل كار و تلاش خود در هندوستان به ايران بازگشته و در سال ۱۳۲۷خورشيدي، تهرانپارس فعلي را كه در حدود ۳۶ميليون متر مربع مشتمل بر سه قريۀ مجيدآباد، مهديآباد و حسينآباد بود، از بيبي عظيمهخانم بختيار، بيوۀ ابوالقاسمخان بختيار، سه دانگ به نام خود و سه دانگ به نام همسرش، خريد و با مشاركت آقايان وفادار تفتي و رستم مرزبان و كمك آقايان مهندس ناصرزاده، پورتيمور و مهاجر، اقدام به نقشهبرداري، خيابانكشي، تفكيك اراضي و احداث مراكز عامالمنفعه شامل درمانگاه، مراكز پليس، منابع آب، برقرساني، مدارس، مساجد و غيره كرد.
مشخصات عمارت مجيدآباد يا ارباب هرمز
عمارت فعلي معروف به ارباب هرمز با مساحت تقريبي ۹۰۰مترمربع، به سبك تركيبي از معماري سنتي با معماري قفقاز، در دو طبقه بههمراه زيرزميني كوچك در ابتدا در باغي بهوسعت يك ميليون مترمربع بنا شده بود و در حال حاضر ۴۲هزار مترمربع از آن باقي مانده است.فرم بناي موجود با شكل اوليۀ آن مقداري متفاوت است و اين بنا حداقل در چهار مرحله دچار تغييرات اساسي شده است.
عمارت مجيدآباد يا ارباب هرمز از گذشته تا كنون
مطابق شواهد، بناي اوليه منطبق با الگوي كوشكهاي ايراني و با ابعادي كوچكتر بوده است كه در مرحلۀ بعد، به شكل يك كوشك تابستاني با فضاهاي باز، بازسازي شده است و نهايتاً با حضور ارباب هرمز در بنا، پس از توسعه در دو جبهۀ غربي و شرقي، قسمتهاي ستوندار داخلي با اجراي جرزهاي باربر از هم جدا شدهاند.اين بنا در سال ۱۳۸۴به شمارۀ ۱۴۶۱۰در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
خانه و موزهٔ مقدم عمارتي تاريخي مربوط به اواخر دورهٔ قاجار در تهران است كه منزل مسكوني خاندان احتسابالملك و مقدمها بود و اكنون موزه اشياي تاريخي است.
خانه موزه مقدم در گذشته
موزه و خانهٔ مقدم در آغاز، عمارتي بزرگ و مجلل و محل سكونت خاندان محمدتقي خان احتسابالملك از صاحبمنصبان مشهور دربار قاجاريان و رئيس ادارهٔ احتسابيهٔ تهران و وزير مختار ايران در برن سوئيس، بوده كه بعدها در اختيار فرزندش، محسن مقدم، استاد باستانشناسي دانشگاه تهران قرار ميگيرد. او به همراه همسرش، سلما كويومجيان در خانهٔ پدري خود در تهران ساكن شد. محسن مقدم و سلما كه زادهٔ بلغارستان و رييس كتابخانه موزه ملي ايران بود، در كنار فعاليتهاي علمي، آثار و اشياء فراواني را با هدف حفظ ميراث فرهنگي و تاريخي ايران گردآوري كردند.
آثار ارزشمند جمعآوري شده در خانه موزه مقدم
محسن مقدم بسياري از آثار ارزشمند جمعآوري شده مانند كاشي، قطعات سنگي تراشيده شده و غيره را با الهام از فضاهاي سنتي ـ تاريخي به نحو چشمگيري در جاي جاي اين عمارت قديمي نصب كرد و برخي ديگر مانند كلكسيون پارچه، چپق و قليان، سفالينه، شيشه، تابلو نقاشي، مسكوكات، مُهرها و اسناد تاريخي و غيره را با نظم و ترتيب خاصي در خانه پدري نگهداري نمودهاست.
خانه موزه مقدم در حال حاضر
خانهٔ احتسابالملك يكي از يادگارهاي تهران قديم است كه اكنون به موزه تبديل شدهاست. اين خانه در سال ۱۳۵۱ از سوي محسن مقدم پسر احتسابالملك به دانشگاه تهران اهدا شد. محسن مقدم در سال ۱۳۶۶ ه.ش درگذشت و پس از مرگِ همسرش سلما، در سال ۱۳۶۹ ه. ش، توليت موزه مقدم در اختيار مستقيم دانشگاه تهران قرار گرفت.
آدرس خانه موزه مقدم
آدرس خانه موزه مقدم: خيابان امام خميني (سپه)، بين خيابان هاي وليعصر و شيخ هادي، جنب بانك ملت، پلاك ۲۴۹